Ka Papahana Kaiapuni (KPK)
ʻO ka Papahana Kaiapuni (KPK) ka ʻōnaehana kula e aʻo ana i nā haumāna ma ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻO ia hoʻokahi ka ʻōlelo e hoʻohana ʻia ma ke aʻo ʻana a hiki i ka papa 5, ka pae papa e launa ai me ka ʻōlelo Pelekānia. Kākoʻo ʻia Ka Papahana Kaiapuni e ke Keʻena Hoʻonaʻauao Hawaiʻi, he Keʻena ʻo ka ʻOihana Hoʻonaʻauao o ke aupuni ʻo Hawaiʻi. E kuhi ana paha ka hapanui o ka lehulehu i ka pahuhopu o KPK he hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi wale nō, eia naʻe, nui nā pahuhopu koʻikoʻi o KPK, e laʻa, ka hoʻoulu ʻana i ka ʻike Hawaiʻi, ka ʻike kūpuna a me ka pilina moʻokūʻauhau o nā hānauna e hiki mai ana.
KPK A‘o
Ka Moʻolelo Kaiapuni
ʻOiai, ua ʻāpono ʻia ka ʻōlelo Hawaiʻi he ʻōlelo koʻikoʻi o ke aupuni ma ke Kumukānāwai o Hawaiʻi, (Article XV, Section 4), hoʻomaka akula ka hoʻōla hou ʻana i ka ʻōlelo. I ka makahiki kula 1987-88, ua wehe ka ʻOihana Hoʻonaʻauao o Hawaiʻi (HIDOE) i nā kula kaiapuni, he mea ʻakahi ʻakahi, ma nā kula haʻahaʻa ʻo Waiau a ʻo Keaukaha. He hopena kēia wehena o ka hana hoʻopaipai a nā mākua a me nā mea kākoʻo o ke kaiaulu. He ʻiʻini ko lākou e hoʻomau aku ke aʻo ʻana a nā keiki ma ka ʻōlelo Hawaiʻi i hoʻomaka ʻia ma nā kula kamaliʻi uku ʻo Pūnana Leo a i ka papa mālaaʻo o ke kula aupuni.
Ke Ao Nei
A ma hope mai, ua hele a ahuahu nō ka Papahana Kaiapuni. Ma muli o ko ke kaiapuni ulu ʻana, he mana koho ko nā ʻohana. ʻO KPK kekahi ala ʻimi naʻauao Hawaiʻi mai ka papa mālaaʻo a i ka papa 12 ma nā kula aupuni. I ke ao nei, he 22 mau kula kaiapuni ma lalo o ka Luna ʻOihana Hoʻonaʻauao a he 6 kula hoʻāmana ma lalo o ka Papa Hoʻonaʻauao (E nānā i ka Papa Inoa Kula). ʻOkoʻa kēlā kula, ʻokoʻa kēia kula, akā he mau kula kaiapuni lākou a pau i ke kula haʻahaʻa, kula waena, a me ke kula kiʻekiʻe. Aia lākou ma 6 mokupuni o ka pae ʻāina a i kēlā kēia mokupuni, hiki i ka ʻohana ke koho i ke kula ʻia ʻana ma ke kaiapuni mai kīnohi a i ke kula nui.
He nani ia, e hiki mai ana ka piha makahiki 36 o ka Papahana Kaiapuni, nānā ʻia nā hana maikaʻi i hoʻomohala i ka papahana. He mea nui ka pilina o KPK me ka
ʻAha Kauleo (ʻAKL). He hui kaiaulu ka ʻAKL e ʻākoakoa ana nā ʻelele mākua, kumu, a poʻokumu o kēlā me kēia kula, a ʻo ia hoʻi nō, he mau ʻelele kula nui a kaiaulu, e laʻa me OHA, KSBE, a me ka ʻAha Pūnana Leo. ʻO ke kuleana o ka ʻAKL ke kauleo ʻana i ka Papa Hoʻonaʻauao a me ka Luna ʻOihana Hoʻonaʻauao a koe kēlā, he pahuhopu ko ka ʻaha i ke kākoʻo ʻana i ka hoʻonaʻau pono o ke kaiapuni, a no ka hoʻonaʻauao Hawaiʻi pono ʻana i ka lehulehu ma nā kula aupuni.
Ua kūkala akula kēia holopono o ka Papahana Kaiapuni i ke ao holoʻokoʻa. Maopopo i ka poʻe ʻōiwi i ʻAmelika hui pū ʻia a me nā ʻāina ʻē, no laila noi ʻia nā kānaka kaiapuni e hōʻike i kā lākou hana ma o ke kipa ʻana i nā kula, ke kono ʻana i nā ʻaha a pēlā wale aku. E laʻa, i ka ʻaha National Indian Education Association (NIEA) o ka makahiki 2015, hoʻohanohano ʻia ka ʻAha Kauleo a i ka makahiki 2019, ho‘ohanohano ‘ia Ka Papahana Kaiapuni i ka William Demmert Cultural Freedom Award.
Ka Hana Kaiapuni-OHE
Minamina ke Keʻena Hoʻonaʻauao Hawaiʻi i kona pilina, kona kūpaʻa, a me kona kuleana i ka hoʻoikaika a kākoʻo i ka Papahana Kaiapuni. Hiki ke ʻimi a loaʻa ka manaʻo kikoʻī e pili i ke kaiapuni ma ka palapala Foundational and Administrative Framework for Kaiapuni Education (FAFKE). Eia hou, e kaomi i ka lou e nānā i
ka palapala hoʻolālā o ka ʻAha Kauleo i maopopo ke ʻano o ka pilina o ka hana a kēia keʻena me kekahi hui kaiaulu i hoʻomaka ʻia i Iulai 2013.
Maopopo iā OHE nā mea e hiki ai ke hana ʻia e nā kula kaiapuni, e like me ka hoʻolale ʻana i ka loli o ka hoʻonaʻauao i mea kākoʻo i nā haumāna o Hawaiʻi a e like hoʻi me ka hoʻoikaika ʻana i ka hāpane pono o ka ʻōnaehana HIDOE holoʻokoʻa. E pau ana paha ka palapala hoʻolālā kaʻakālai hou o OHE ma kahi o Kēkēmapa 2015. E hoʻi mai ʻoe i nēia kāhua pūnaewele e ʻimi i nā manaʻo i hoʻoholo ʻia no ia hoʻolālā kaʻakālai a ke Keʻena Hoʻonaʻauao Hawaiʻi a me ka Papahana Kaiapuni.
Pēnei e ʻōlelo ai me ke keʻena:
Nā loulou e hoihoi paha:
- Foundational and Administrative Framework for Kaiapuni Education (FAFKE) [VIEW]
- History of Hawaiian Education [VIEW]
- Hawaiian Studies Program [VIEW]
- Ka Papahana Kaiapuni [VIEW]
-
Kaiapuni Schools [VIEW]
- Ke Kulukele Papa Ho‘ona‘auao 105-8 - Ka Papahana Kaiapuni [VIEW]
